Σε όποιον πείτε πως θα πάτε στη Ρουάντα, προφανώς το πρώτο που θ’ ακούσετε, θα είναι: «Αλήθεια; Είναι ασφαλής;». Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη Ρουάντα λόγω της τραγικής γενοκτονίας που έγινε το 1994. Το παράδοξο είναι πως τώρα αποτελεί μια από τις ασφαλέστερες χώρες της Αφρικής, αν όχι την ασφαλέστερη! Παρόλ’ αυτά, πρώτα απ’ όλα έπρεπε να είμαι ασφαλής στο δρόμο… Είχα συνηθίσει να οδηγώ στ’ αριστερά του δρόμου τον τελευταίο ένα χρόνο σχεδόν. Στη Ρουάντα έπρεπε να θυμηθώ πώς είναι να οδηγεί κανείς στα δεξιά. Πω πω, όταν ήμουν στα δεξιά, ένιωθα ότι οδηγώ στο αντίθετο ρεύμα! Το πρόβλημα προέκυπτε όταν σταματούσα για κάποιο λόγο… Μερικές φορές ξεχνιόμουν και ξεκινούσα πάλι ασυναίσθητα στη λάθος πλευρά. Το καταλάβαινα όταν έβλεπα κανένα φορτηγό να έρχεται ξαφνικά κατά πάνω μου! Ευτυχώς, είχα το χρόνο ν’ αλλάξω ρεύμα.

Οι εργατικοί κάτοικοι στη Ρουάντα καλλιεργούν ρύζι στις ελάχιστες πεδιάδες της χώρας.

   Φυσικά, μια επίσκεψη στη Ρουάντα είναι πρώτα απ’ όλα ένα μάθημα ιστορίας. Επισκέφτηκα αρκετά μνημεία αφιερωμένα στη γενοκτονία. Ξεκίνησα με αυτό στο Kigali, την πρωτεύουσα της χώρας. Ήταν σοκαριστικό να μαθαίνω τις λεπτομέρειες σχετικά με τα γεγονότα που συνέβησαν. Επισκέφτηκα το μνημείο με το Jacques, το νεαρό ντόπιο που με φιλοξενούσε. Καθώς περιηγούμασταν, μου περιέγραφε τη δική του ιστορία… Ήταν μόλις δέκα χρονών, όταν ολόκληρη η χώρα είχε γεμίσει από μπλόκα, ενώ οι φανατισμένοι Χούτου έψαχναν τους Τούτσι για να τους σκοτώσουν. Τα ονόματα των καταζητούμενων ανακοινώνονταν μέχρι και στο ραδιόφωνο μέσω του διαβόητου σταθμού Radio Télévision Libre des Mille Collines. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, χιλιάδες άνθρωποι υπέστησαν πλύση εγκεφάλου και πήραν τις μασέτες τους για να σκοτώσουν τους φίλους τους.

Φορτώνοντας τη σοδιά στις βάρκες για να μεταφερθεί μέσω του Ποταμού Nyabarongo.

   Ο Jacques αδυνατούσε να καταλάβει τι συνέβαινε εκείνη την εποχή. Ήξερε μόνο πως έπρεπε να κρυφτεί στο δάσος για να μην τον σκοτώσουν! Κατέληξε ν’ αναζητά τροφή στα σκουπίδια και στη φύση. Ήταν ο μόνος από τα τρία αδέρφια που τελικά επιβίωσε… Ήταν ένα μικρό αγόρι κι ούτε που ήξερε τι συνέβαινε μεταξύ των Χούτου και των Τούτσι. Ούτως ή άλλως, αυτός ο διαχωρισμός είχε προκύψει μόλις τις τελευταίες δεκαετίες, όταν οι Βέλγοι αποικιοκράτες δημιούργησαν τις ταυτότητες. Η αρχαία τακτική του διαίρει και βασίλευε λειτουργεί εδώ και χιλιετίες σ’ όλο τον κόσμο… Όσοι είχαν περισσότερες από δέκα αγελάδες θεωρούνταν πλούσιοι, δηλαδή Τούτσι. Οι υπόλοιποι θεωρούνταν Χούτου. Οι αποικιοκράτες λάμβαναν, επίσης, υπόψη τους τα φυσικά χαρακτηριστικά των ιθαγενών. Οι Τούτσι είναι συνήθως ψιλοί κι αδύνατοι με μια χαρακτηριστική, μακριά μύτη. Έτσι ξαφνικά η φυλή του καθενός έπαιζε σπουδαίο ρόλο και μάλιστα αναγράφονταν στις ταυτότητες που εξέδιδαν οι Βέλγοι αποικιοκράτες!

Τα ονόματα των καταζητούμενων Τούτσι ανακοινώνονταν ακόμη κι από το ραδιόφωνο…

   Οι αποικιοκράτες αρχικά έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στους Τούτσι. Έτσι εκείνοι ήταν που είχαν καλύτερη πρόσβαση στην παιδεία, ενώ κατείχαν σημαντικές θέσεις στην πολιτική κι επιχειρηματική σκηνή. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό δεν άρεσε στους Χούτου. Από το 1959 συνέβησαν αρκετές αιματοχυσίες ανάμεσα στις δύο φυλές. Τόσο στη Ρουάντα, όσο και στο Μπουρούντι, δεκάδες χιλιάδες Χούτου και Τούτσι δολοφονούνταν όλα εκείνα τα χρόνια. To 1962 η Ρουάντα κέρδισε την ανεξαρτησία της και η κατάσταση κλιμακώθηκε στη γνωστή γενοκτονία του 1994. Εκείνες τις εκατό μέρες σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν. Δεν ήταν μόνο Τούτσι, αλλά και Χούτου που θεωρούνταν πως υπέθαλπαν τους Τούτσι. Όποιος δε συνεργαζόταν για την εθνοκάθαρση, δολοφονούταν. Μη φαντάζεστε πως απλά σκότωναν με όπλα. Οι περισσότεροι βασανίζονταν και σκοτώνονταν με μασέτες, ρόπαλα, ακόντια κι ό,τι άλλο υπήρχε διαθέσιμο. Οι δρόμοι είχαν γεμίσει με ακρωτηριασμένα πτώματα και τα σκυλιά δολοφονούνταν μαζικά, αφού είχαν γίνει ιδιαίτερα επιθετικά. Είχαν μάθει να τρων ανθρώπινο κρέας, βλέπετε…

Ο κόσμος προσπαθούσε να βρει καταφύγιο σ’ εκκλησίες και σχολεία, αλλά οι γενοκτόνοι επιτίθεντο ακόμη κι εκεί, χωρίς να δείχνουν έλεος…

   Παρόλο που ο αντιστράτηγος των Ηνωμένων Εθνών Romeo Dallaire ζητούσε άδεια να επέμβει, οι εντολές του ήταν ξεκάθαρες: δεν επιτρεπόταν να εμπλακεί. Έτσι η Ρουάντα έμεινε αβοήθητη από τη διεθνή κοινότητα. Αμέσως μετά τη γενοκτονία, η οργάνωση RPF (Rwandan Patriotic Front) επιτέθηκε στη Ρουάντα και πήρε τον έλεγχο της χώρας. Αυτή ήταν μια παραστρατιωτική οργάνωση, η οποία είχε δημιουργηθεί από τους Τούτσι που είχαν προσφύγει στις γειτονικές χώρες λόγω των προηγούμενων αναταραχών τις τελευταίες δεκαετίες. Αρχηγός του στρατού ήταν ο τωρινός δικτάτορας στη Ρουάντα Paul Kagame. Όπως θα περίμενε κανείς, ύστερα ήταν οι Χούτου αυτοί που δολοφονούνταν. Μάλιστα, ο στρατός της RPF δεν εξέταζε καν αν οι Χούτου που δολοφονούσαν είχαν συνεργαστεί για τη γενοκτονία ή προσπαθούσαν να τη σταματήσουν. Η RPF επιτέθηκε ακόμη και στους καταυλισμούς προσφύγων των Χούτου στη γειτονική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Η Ρουάντα είναι γεμάτη μαζικούς τάφους, όπου αναπαύονται εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της γενοκτονίας του 1994.

   Έμεινα έκπληκτος όταν διαπίστωσα πως σήμερα η γενοκτονία παρουσιάζεται επίσημα ως γενοκτονία ενάντια των Τούτσι! Όταν η πρόεδρος της αντιπολίτευσης Victoire Ingabire επέστρεψε από την εξορία το 2010 για να λάβει μέρος στις εκλογές, βρέθηκε φυλακισμένη για οκτώ χρόνια. Η δικαιολογία ήταν πως ρώτησε γιατί δεν υπάρχουν μνημεία στη Ρουάντα για τους εκατοντάδες χιλιάδες Χούτου που σκοτώθηκαν. Το να παρουσιάζονται οι Τούτσι ως τα μοναδικά θύματα δεν είναι δίκαιο και δυστυχώς, δε βοηθά τα τραύματα αυτού του λαού να επουλωθούν.

Οι ιερές αγελάδες στο παλιό παλάτι της Nyanza χρησιμοποιούνταν για τελετές με μουσική και χορό.

   Η πιο συγκινητική στιγμή για ‘μένα δεν ήταν όταν έμαθα για τα εγκλήματα για τα οποία ήδη είχα διαβάσει. Ήταν όταν ένα σχολείο της χώρας επισκέφτηκε το μνημείο γενοκτονίας. Μετά από λίγο, είδα τη δασκάλα να σωριάζεται σε μια καρέκλα και να ξεσπά σε λυγμούς. Τότε ήταν που δάκρυσα κι εγώ. Ποιος μπορεί να φανταστεί τι εικόνες είχε από εκείνη την τραγική εποχή…

   Στο Kigali βρέθηκα φιλοξενούμενος του Jacques και της Marie. Ζουν σ’ ένα απλοϊκό σπίτι, αλλά έκαναν τα πάντα για να νιώθω σα βασιλιάς! Η Marie μαγείρευε κάθε μέρα στα κάρβουνα γεύματα με κοτόπουλο, ρύζι, φασόλια ή τηγανητές πατάτες και βέβαια ugali, το αφρικανικό αντίστοιχο του ψωμιού, που φτιάχνεται με καλαμποκάλευρο ή αλεύρι από κασάβα. Αποτελούν ένα αξιαγάπητο, νεαρό ζευγάρι και συνεχώς έκαναν αστεία και πείραζαν ο ένας τον άλλον!

Στη Ρουάντα πάνω από τις μικρές ιχθυοκαλλιέργειες τοποθετούν αυτά τα ξύλινα σπιτάκια, όπου εκτρέφονται κουνέλια. Έτσι τα κόπρανά τους πέφτουν στο νερό και τα ψάρια τα βρίσκουν… νόστιμα!

   Αυτό που φαινομενικά διαπιστώνει ένας επισκέπτης στη Ρουάντα είναι πως συμβαίνει ένα θαύμα… Μπορείτε να φανταστείτε πώς θα ήταν μια χώρα ύστερα από μια τόσο τραγική γενοκτονία; Είναι απίστευτο να βλέπει κανείς πως σήμερα όλοι μιλούν μεταξύ τους κι οι κάτοικοι αυτής της χώρας έχουν γίνει και πάλι φίλοι, άσχετα από τη φυλή τους. Βασικά, δεν επιτρέπεται καν να ρωτήσει κανείς σε ποια φυλή ανήκει κάποιος. Όλοι θεωρούνται απλά Ρουαντέζοι. Εκτός αυτού, η χώρα είναι καλά οργανωμένη, με ελάχιστη διαφθορά (φαινομενικά), τακτοποιημένη και καθαρή. Δυστυχώς, όμως, αυτή είναι μόνο η επιφανειακή εικόνα…

Το Kigali ακμάζει… Είναι μια απίστευτα καθαρή και οργανωμένη πόλη για τα αφρικανικά δεδομένα!

   Όπως θα περίμενε κανείς, αυτή η ειρήνη κι η ενότητα δεν πηγάζει από τις καρδιές των ανθρώπων, αλλά επιβάλλεται από τις δικτατορικές αρχές της χώρας. Παρόλ’ αυτά, είναι σημαντικό, βέβαια, το γεγονός πως επικρατεί ειρήνη, αλλά αναρωτιέμαι αν το μέλλον θα συνεχιστεί έτσι… Η διεθνής κοινότητα κάνει τα στραβά μάτια για το βαρύ χέρι του δικτάτορα και τα εγκλήματα που έχει διαπράξει. Εφησυχάζει τη συνείδηση πολλών να πιστεύουν πως η Ρουάντα είναι ένα αφρικανικό μοντέλο ανάπτυξης και πως επιτέλους η διεθνής κοινότητα κάνει κάτι γι’ αυτήν τη χιλιοβασανισμένη χώρα. Ωστόσο, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του BBC, που ονομάζεται “Rwanda’s Untold Story“, αποκαλύπτει κάποιες αλήθειες που είναι κρυμμένες επί δεκαετίες. Βεβαιωθείτε πως αν το δείτε, δε βρίσκεστε στη Ρουάντα… Όπως θα περίμενε κανείς, το ντοκιμαντέρ έχει απαγορευθεί στη χώρα, όπως και το BBC γενικότερα!

Στη Ρουάντα, μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, ο κόσμος καλλιεργεί οπουδήποτε υπάρχει ελεύθερος χώρος, ακόμη και στους λόφους!

   Επισκέφτηκα τους ναούς στα χωριά Nyamata και Ntarama, όπου χιλιάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν. Κατευθύνθηκα νότια, προς το Huye, κι επισκέφτηκα το μνημείο γενοκτονίας στο χωριό Murambi. Εκεί μπορεί να δει κανείς σχεδόν χίλιους σκελετούς, που έχουν διατηρηθεί με ασβέστη στην τελευταία τους στάση. Μετά απ’ όλες αυτές τις τραγικές ιστορίες, σκεφτόμουν γι’ άλλη μια φορά πόσο τυχερός είμαι που γεννήθηκα απλά ένας άνθρωπος κι όχι Χούτου ή Τούτσι…

Απολαμβάνοντας τους χωματόδρομους κατά μήκος της όχθης της Λίμνης Kivu…

   Ως άνθρωπος, λοιπόν, ήταν εύκολο να ταξιδέψω ανά τη Ρουάντα και ν’ απολαύσω την ευχάριστη πλευρά της… Μπορούσα να διασχίσω το πανέμορφο Εθνικό Πάρκο του Δάσους Nyungwe και να παίξω στις ελκυστικές στροφές του μ’ εκείνες τις δυο ντίζες που πηγαίνουν από το γκάζι της μοτοσυκλέτας μου στο καρμπιρατέρ. Μπορούσα ν’ απολαύσω τις χωμάτινες διαδρομές και την καταπληκτική θέα στη Λίμνη Kivu. Είχα, όμως, μονίμως το τραγικό παρελθόν στο μυαλό μου…

Ναυπήγηση στη Λίμνη Kivu, τη μεγαλύτερη από τις πάμπολλες λίμνες της χώρας

   Αν κανείς καταφέρει να ξεπεράσει το παρελθόν, θα δει τη χώρα των χιλίων λόφων, όπως είναι γνωστή… Η Ρουάντα είναι γεμάτη καταπράσινους λόφους, που καλλιεργούνται μέχρι την κορυφή τους, εφόσον δεν υπάρχει αρκετός χώρος για την παραγωγή τροφής. Αυτή η μικροσκοπική χώρα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες της αφρικανικής ηπείρου. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, είναι ιδιαίτερα απολαυστικό ν’ ανεβοκατεβαίνει κανείς αυτούς τους λόφους από τους χωματόδρομους που τους διασχίζουν. Μια από τις αγαπημένες μου διαδρομές ήταν στο βορρά, γύρω από τις Λίμνες Ruhondo και Burera. Το τοπίο ήταν εντυπωσιακό! Αυτές οι λίμνες στα 1.900 μέτρα υψόμετρο είναι γεμάτες μικρά νησάκια με δάση. Αν μου έλεγε κανείς πως βρίσκομαι στα Highlands της Σκωτίας, δε θα είχα καμιά αμφιβολία!

Έτσι φτιάχνονται τα σανίδια σ’ αυτά τα μέρη!

Μπορείτε να δείτε το χάρτη με περισσότερες φωτογραφίες και ανταποκρίσεις στο: Live Trip Traveller

Αυτό είναι το trailer του ντοκιμαντέρ μου σχετικά με τις περιπέτειές μου στη Ρουάντα:

Αυτό είναι ολόκληρο το ντοκιμαντέρ μου σχετικά με τις περιπέτειές μου στη Ρουάντα: