Mention to anybody you are going to Rwanda and most probably you’ll hear: “Oh, really? Is it safe?”. People know Rwanda just for the horrible genocide which took place in 1994. The funny thing is that it’s one of the safest countries in Africa now, if not the safest! Despite that, first of all I had to ride safe… I was used to drive on the left side of the road for almost a year. In Rwanda I had to remember how it is driving on the right side. Wow, when I was on the right side, I was feeling I’m on the wrong direction! The problem was occurring when I was stopping for some reason… A few times I started unwittingly on the wrong side of the road and I was only reminded I shouldn’t be there when I saw a truck coming towards me! Happily I had the time to move to the other side.

The hard-working Rwandans farm rice in the few plains that exist in the country.

   Of course, a visit to Rwanda is first of all a history lesson. I visited many genocide memorials and I started with the one in Kigali, the capital. It was shocking to learn the details about the atrocities that happened. I visited the memorial with Jacques, the young Rwandan who was hosting me. While walking through it, he was telling me his own story… He was just ten years old when the whole country was full of roadblocks and fanaticized Hutus were looking for Tutsis to kill. The names of the targeted people were even broadcasted through the notorious Radio Télévision Libre des Mille Collines. That’s how thousands of people got brain washed and they took their machetes to kill their friends.

Loading the harvest on the boats to be transferred through Nyabarongo River.

   Jacques couldn’t understand what was happening at that time. He just knew he had to hide in the bush because they would kill him! He ended up eating scraps or whatever he could find in the bush. He was the only one out of the three siblings who finally survived the genocide… He was a young boy and he didn’t even know the story between Hutus and Tutsis. After all, this segregation had started only a few decades ago, when the Belgian colonists introduced the identity cards. The ancient tactic of divide and rule works for millenniums all around the world… People who had more than ten cows were considered wealthy, so Tutsis. The rest were considered Hutus. The colonists were also taking in account the physical characteristics of the indigenous people. Tutsis are usually tall and slim with a characteristic long nose. So, suddenly people’s race became very important and it was even written on the identity cards that were introduced by the Belgians!

The names of the targeted people were even broadcasted through the radio…

   The colonists favored the Tutsis initially. So, they were the ones who had better access to education and they held important positions in politics and business. Naturally, Hutus were frustrated. Starting in 1959 there were many bloodsheds between the two tribes. Both in Rwanda and Burundi tens of thousands of Hutus and Tutsis were massacred over the years. In 1962 Rwanda became independent and the situation escalated to the genocide of 1994. Those one hundred days almost a million people died. They were not only Tutsis but also Hutus who were suspected of sympathising Tutsis. Whoever wouldn’t kill for the ethnic cleansing would be killed himself. Don’t think people were simply killed by guns. Most of them were tortured and killed by machetes, clubs, spears or whatever was available. The streets were littered with dismembered bodies and dogs were shot en masse as they had become very aggressive. They had developed a taste for human flesh…

People were hiding in churches and schools but the genocidaires were breaking in even there, showing no mercy…

   Despite UN Force Commander Lieutenant General Romeo Dallaire was asking permission to do something, he was clearly ordered not to intervene. So, Rwanda was left absolutely alone by the international community. Right after the genocide, RPF (Rwandan Patriotic Front) attacked and took control of the country. That was a paramilitary group which was formed by Tutsis who had fled already Rwanda because of the massacres that had happened the last decades. The head of the army was the current dictator of Rwanda, Paul Kagame. As you can expect, then they were the Hutus who were massacred and actually the RPF didn’t even bother to check if they were Hutus who fought for the genocide or against it. RPF even attacked the Hutu refugee camps in the neighboring Democratic Republic of the Congo.

Rwanda is full of mass graves where hundreds of thousands of genocide victims are rested.

   I was shocked to see that today the genocide is formally presented as a genocide against Tutsis! When the opposition leader Victoire Ingabire returned from exile in 2010 to challenge Kagame on the elections, she was sentenced to eight years in jail. The justification was that she asked why there are no memorials in Rwanda about the hundreds of thousands of Hutus who were killed. Presenting only the Tutsis as the victims doesn’t make justice and unfortunately, I don’t think it helps the trauma of this nation to be healed.

The sacred cows in the former royal compound of Nyanza were used in ceremonies with music and dancing.

   The most moving moment for me was not learning about the atrocities that I had already read about. It was when a Rwandan school visited the genocide memorial. After a while, I saw the teacher sitting down and bursting into tears. That was when my eyes became wet. Who can imagine what kind of images she had from that dark era…

   In Kigali I was hosted by Jacques and his wife Marie. They live in a simple house but they did everything to make me feel as a king! Marie was cooking everyday on charcoals meals with chicken, rice, beans or chips and of course ugali, the African staple, equivalent to bread, made out of maize or cassava flour. They are a lovely young couple who were making jokes and teasing each other all the time!

In Rwanda they install these wooden houses over small fish farms and rabbits are bred there. This way, the rabbit dung falls in the water and fish find it… tasty!

   What a visitor in Rwanda seemingly realizes is that a miracle is happening there… Can you imagine how would a country look like after such a horrible genocide? It’s unbelievable to see that nowadays everyone talks to each other and Rwandans are friends again, no matter their race. It’s actually not even allowed to ask somebody in which race he belongs. Everybody is considered just Rwandan. On top of that, the country is remarkably well organized, with little corruption (seemingly), tidy and clean. But unfortunately, that’s only the surface…

Kigali is thriving… It’s an amazingly clean and well organized city for the African standards!

   As somebody would expect, this peace and unity doesn’t come out of peoples’ heart but it’s imposed to them by the totalitarian authorities. Of course, it’s still important that peace prevails but I’m wondering if that will be the case in the future… The international community turns a blind eye on the dictator’s heavy hand and on the crimes that he has committed. It serves everybody’s consciousness to think that Rwanda nowadays is an African role model and finally the international community does something about this long-suffering country. However, a very interesting documentary by BBC, called “Rwanda’s Untold Story“, reveals a truth that is hidden for decades. Just make sure that if you watch it, you are not in Rwanda… As you would expect, this documentary is banned there, as is BBC in general!

In Rwanda, one of the most densely populated countries in the African continent, people farm wherever there is space, all the way to the top of the hills!

   I visited the churches in Nyamata and Ntarama where thousands of people were massacred. I headed south to Huye and I visited the Murambi Genocide Memorial where the visitor can see almost a thousand bodies preserved with lime on their last position before being killed. After all those terrible stories, I was thinking once again how lucky I am that I was born just a generic human and not a Hutu or a Tutsi…

Enjoying the dirt roads along the shores of Lake Kivu…

   As a human, it was easy for me to travel around Rwanda and experience the pleasant side of it… I could cross the gorgeous Nyungwe Forest National Park and play on its inviting curves with those two cables going from my motorbike’s throttle to the carburetor. I could enjoy the dirt rides and the amazing views of Lake Kivu. But I always had the dark history in my mind…

Boat building in Lake Kivu, the largest of Rwanda’s many lakes

   If someone achieves to overcome the past, he will see the country of a thousand hills, as it is nicknamed… Rwanda is full of green hills which are cultivated all the way to the top, since there is not enough space to grow food. This tiny country has one of the highest population densities of any African country. As you can imagine, going up and down those hills through dirt roads is very enjoyable. One of my favorite routes was on the north, around Lake Ruhondo and Lake Burera. The landscape was amazing! These lakes on 1,900 m. (6,234 ft.) altitude are full of tiny forested islands. If somebody would tell me that I was on the Scottish Highlands, I would have no doubt!

That’s how actually wood is cut in this part of the world!

You can check out the map with more photos and reports at: Live Trip Traveller

This is the trailer of my documentary about my adventures in Rwanda (with English subtitles):

This is the complete documentary about my adventures in Rwanda (with English subtitles):

   Σε όποιον πείτε πως θα πάτε στη Ρουάντα, προφανώς το πρώτο που θ’ ακούσετε, θα είναι: «Αλήθεια; Είναι ασφαλής;». Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη Ρουάντα λόγω της τραγικής γενοκτονίας που έγινε το 1994. Το παράδοξο είναι πως τώρα αποτελεί μια από τις ασφαλέστερες χώρες της Αφρικής, αν όχι την ασφαλέστερη! Παρόλ’ αυτά, πρώτα απ’ όλα έπρεπε να είμαι ασφαλής στο δρόμο… Είχα συνηθίσει να οδηγώ στ’ αριστερά του δρόμου τον τελευταίο ένα χρόνο σχεδόν. Στη Ρουάντα έπρεπε να θυμηθώ πώς είναι να οδηγεί κανείς στα δεξιά. Πω πω, όταν ήμουν στα δεξιά, ένιωθα ότι οδηγώ στο αντίθετο ρεύμα! Το πρόβλημα προέκυπτε όταν σταματούσα για κάποιο λόγο… Μερικές φορές ξεχνιόμουν και ξεκινούσα πάλι ασυναίσθητα στη λάθος πλευρά. Το καταλάβαινα όταν έβλεπα κανένα φορτηγό να έρχεται ξαφνικά κατά πάνω μου! Ευτυχώς, είχα το χρόνο ν’ αλλάξω ρεύμα.

Οι εργατικοί κάτοικοι στη Ρουάντα καλλιεργούν ρύζι στις ελάχιστες πεδιάδες της χώρας.

   Φυσικά, μια επίσκεψη στη Ρουάντα είναι πρώτα απ’ όλα ένα μάθημα ιστορίας. Επισκέφτηκα αρκετά μνημεία αφιερωμένα στη γενοκτονία. Ξεκίνησα με αυτό στο Kigali, την πρωτεύουσα της χώρας. Ήταν σοκαριστικό να μαθαίνω τις λεπτομέρειες σχετικά με τα γεγονότα που συνέβησαν. Επισκέφτηκα το μνημείο με το Jacques, το νεαρό ντόπιο που με φιλοξενούσε. Καθώς περιηγούμασταν, μου περιέγραφε τη δική του ιστορία… Ήταν μόλις δέκα χρονών, όταν ολόκληρη η χώρα είχε γεμίσει από μπλόκα, ενώ οι φανατισμένοι Χούτου έψαχναν τους Τούτσι για να τους σκοτώσουν. Τα ονόματα των καταζητούμενων ανακοινώνονταν μέχρι και στο ραδιόφωνο μέσω του διαβόητου σταθμού Radio Télévision Libre des Mille Collines. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, χιλιάδες άνθρωποι υπέστησαν πλύση εγκεφάλου και πήραν τις μασέτες τους για να σκοτώσουν τους φίλους τους.

Φορτώνοντας τη σοδιά στις βάρκες για να μεταφερθεί μέσω του Ποταμού Nyabarongo.

   Ο Jacques αδυνατούσε να καταλάβει τι συνέβαινε εκείνη την εποχή. Ήξερε μόνο πως έπρεπε να κρυφτεί στο δάσος για να μην τον σκοτώσουν! Κατέληξε ν’ αναζητά τροφή στα σκουπίδια και στη φύση. Ήταν ο μόνος από τα τρία αδέρφια που τελικά επιβίωσε… Ήταν ένα μικρό αγόρι κι ούτε που ήξερε τι συνέβαινε μεταξύ των Χούτου και των Τούτσι. Ούτως ή άλλως, αυτός ο διαχωρισμός είχε προκύψει μόλις τις τελευταίες δεκαετίες, όταν οι Βέλγοι αποικιοκράτες δημιούργησαν τις ταυτότητες. Η αρχαία τακτική του διαίρει και βασίλευε λειτουργεί εδώ και χιλιετίες σ’ όλο τον κόσμο… Όσοι είχαν περισσότερες από δέκα αγελάδες θεωρούνταν πλούσιοι, δηλαδή Τούτσι. Οι υπόλοιποι θεωρούνταν Χούτου. Οι αποικιοκράτες λάμβαναν, επίσης, υπόψη τους τα φυσικά χαρακτηριστικά των ιθαγενών. Οι Τούτσι είναι συνήθως ψιλοί κι αδύνατοι με μια χαρακτηριστική, μακριά μύτη. Έτσι ξαφνικά η φυλή του καθενός έπαιζε σπουδαίο ρόλο και μάλιστα αναγράφονταν στις ταυτότητες που εξέδιδαν οι Βέλγοι αποικιοκράτες!

Τα ονόματα των καταζητούμενων Τούτσι ανακοινώνονταν ακόμη κι από το ραδιόφωνο…

   Οι αποικιοκράτες αρχικά έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στους Τούτσι. Έτσι εκείνοι ήταν που είχαν καλύτερη πρόσβαση στην παιδεία, ενώ κατείχαν σημαντικές θέσεις στην πολιτική κι επιχειρηματική σκηνή. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό δεν άρεσε στους Χούτου. Από το 1959 συνέβησαν αρκετές αιματοχυσίες ανάμεσα στις δύο φυλές. Τόσο στη Ρουάντα, όσο και στο Μπουρούντι, δεκάδες χιλιάδες Χούτου και Τούτσι δολοφονούνταν όλα εκείνα τα χρόνια. To 1962 η Ρουάντα κέρδισε την ανεξαρτησία της και η κατάσταση κλιμακώθηκε στη γνωστή γενοκτονία του 1994. Εκείνες τις εκατό μέρες σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν. Δεν ήταν μόνο Τούτσι, αλλά και Χούτου που θεωρούνταν πως υπέθαλπαν τους Τούτσι. Όποιος δε συνεργαζόταν για την εθνοκάθαρση, δολοφονούταν. Μη φαντάζεστε πως απλά σκότωναν με όπλα. Οι περισσότεροι βασανίζονταν και σκοτώνονταν με μασέτες, ρόπαλα, ακόντια κι ό,τι άλλο υπήρχε διαθέσιμο. Οι δρόμοι είχαν γεμίσει με ακρωτηριασμένα πτώματα και τα σκυλιά δολοφονούνταν μαζικά, αφού είχαν γίνει ιδιαίτερα επιθετικά. Είχαν μάθει να τρων ανθρώπινο κρέας, βλέπετε…

Ο κόσμος προσπαθούσε να βρει καταφύγιο σ’ εκκλησίες και σχολεία, αλλά οι γενοκτόνοι επιτίθεντο ακόμη κι εκεί, χωρίς να δείχνουν έλεος…

   Παρόλο που ο αντιστράτηγος των Ηνωμένων Εθνών Romeo Dallaire ζητούσε άδεια να επέμβει, οι εντολές του ήταν ξεκάθαρες: δεν επιτρεπόταν να εμπλακεί. Έτσι η Ρουάντα έμεινε αβοήθητη από τη διεθνή κοινότητα. Αμέσως μετά τη γενοκτονία, η οργάνωση RPF (Rwandan Patriotic Front) επιτέθηκε στη Ρουάντα και πήρε τον έλεγχο της χώρας. Αυτή ήταν μια παραστρατιωτική οργάνωση, η οποία είχε δημιουργηθεί από τους Τούτσι που είχαν προσφύγει στις γειτονικές χώρες λόγω των προηγούμενων αναταραχών τις τελευταίες δεκαετίες. Αρχηγός του στρατού ήταν ο τωρινός δικτάτορας στη Ρουάντα Paul Kagame. Όπως θα περίμενε κανείς, ύστερα ήταν οι Χούτου αυτοί που δολοφονούνταν. Μάλιστα, ο στρατός της RPF δεν εξέταζε καν αν οι Χούτου που δολοφονούσαν είχαν συνεργαστεί για τη γενοκτονία ή προσπαθούσαν να τη σταματήσουν. Η RPF επιτέθηκε ακόμη και στους καταυλισμούς προσφύγων των Χούτου στη γειτονική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Η Ρουάντα είναι γεμάτη μαζικούς τάφους, όπου αναπαύονται εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της γενοκτονίας του 1994.

   Έμεινα έκπληκτος όταν διαπίστωσα πως σήμερα η γενοκτονία παρουσιάζεται επίσημα ως γενοκτονία ενάντια των Τούτσι! Όταν η πρόεδρος της αντιπολίτευσης Victoire Ingabire επέστρεψε από την εξορία το 2010 για να λάβει μέρος στις εκλογές, βρέθηκε φυλακισμένη για οκτώ χρόνια. Η δικαιολογία ήταν πως ρώτησε γιατί δεν υπάρχουν μνημεία στη Ρουάντα για τους εκατοντάδες χιλιάδες Χούτου που σκοτώθηκαν. Το να παρουσιάζονται οι Τούτσι ως τα μοναδικά θύματα δεν είναι δίκαιο και δυστυχώς, δε βοηθά τα τραύματα αυτού του λαού να επουλωθούν.

Οι ιερές αγελάδες στο παλιό παλάτι της Nyanza χρησιμοποιούνταν για τελετές με μουσική και χορό.

   Η πιο συγκινητική στιγμή για ‘μένα δεν ήταν όταν έμαθα για τα εγκλήματα για τα οποία ήδη είχα διαβάσει. Ήταν όταν ένα σχολείο της χώρας επισκέφτηκε το μνημείο γενοκτονίας. Μετά από λίγο, είδα τη δασκάλα να σωριάζεται σε μια καρέκλα και να ξεσπά σε λυγμούς. Τότε ήταν που δάκρυσα κι εγώ. Ποιος μπορεί να φανταστεί τι εικόνες είχε από εκείνη την τραγική εποχή…

   Στο Kigali βρέθηκα φιλοξενούμενος του Jacques και της Marie. Ζουν σ’ ένα απλοϊκό σπίτι, αλλά έκαναν τα πάντα για να νιώθω σα βασιλιάς! Η Marie μαγείρευε κάθε μέρα στα κάρβουνα γεύματα με κοτόπουλο, ρύζι, φασόλια ή τηγανητές πατάτες και βέβαια ugali, το αφρικανικό αντίστοιχο του ψωμιού, που φτιάχνεται με καλαμποκάλευρο ή αλεύρι από κασάβα. Αποτελούν ένα αξιαγάπητο, νεαρό ζευγάρι και συνεχώς έκαναν αστεία και πείραζαν ο ένας τον άλλον!

Στη Ρουάντα πάνω από τις μικρές ιχθυοκαλλιέργειες τοποθετούν αυτά τα ξύλινα σπιτάκια, όπου εκτρέφονται κουνέλια. Έτσι τα κόπρανά τους πέφτουν στο νερό και τα ψάρια τα βρίσκουν… νόστιμα!

   Αυτό που φαινομενικά διαπιστώνει ένας επισκέπτης στη Ρουάντα είναι πως συμβαίνει ένα θαύμα… Μπορείτε να φανταστείτε πώς θα ήταν μια χώρα ύστερα από μια τόσο τραγική γενοκτονία; Είναι απίστευτο να βλέπει κανείς πως σήμερα όλοι μιλούν μεταξύ τους κι οι κάτοικοι αυτής της χώρας έχουν γίνει και πάλι φίλοι, άσχετα από τη φυλή τους. Βασικά, δεν επιτρέπεται καν να ρωτήσει κανείς σε ποια φυλή ανήκει κάποιος. Όλοι θεωρούνται απλά Ρουαντέζοι. Εκτός αυτού, η χώρα είναι καλά οργανωμένη, με ελάχιστη διαφθορά (φαινομενικά), τακτοποιημένη και καθαρή. Δυστυχώς, όμως, αυτή είναι μόνο η επιφανειακή εικόνα…

Το Kigali ακμάζει… Είναι μια απίστευτα καθαρή και οργανωμένη πόλη για τα αφρικανικά δεδομένα!

   Όπως θα περίμενε κανείς, αυτή η ειρήνη κι η ενότητα δεν πηγάζει από τις καρδιές των ανθρώπων, αλλά επιβάλλεται από τις δικτατορικές αρχές της χώρας. Παρόλ’ αυτά, είναι σημαντικό, βέβαια, το γεγονός πως επικρατεί ειρήνη, αλλά αναρωτιέμαι αν το μέλλον θα συνεχιστεί έτσι… Η διεθνής κοινότητα κάνει τα στραβά μάτια για το βαρύ χέρι του δικτάτορα και τα εγκλήματα που έχει διαπράξει. Εφησυχάζει τη συνείδηση πολλών να πιστεύουν πως η Ρουάντα είναι ένα αφρικανικό μοντέλο ανάπτυξης και πως επιτέλους η διεθνής κοινότητα κάνει κάτι γι’ αυτήν τη χιλιοβασανισμένη χώρα. Ωστόσο, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του BBC, που ονομάζεται “Rwanda’s Untold Story“, αποκαλύπτει κάποιες αλήθειες που είναι κρυμμένες επί δεκαετίες. Βεβαιωθείτε πως αν το δείτε, δε βρίσκεστε στη Ρουάντα… Όπως θα περίμενε κανείς, το ντοκιμαντέρ έχει απαγορευθεί στη χώρα, όπως και το BBC γενικότερα!

Στη Ρουάντα, μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, ο κόσμος καλλιεργεί οπουδήποτε υπάρχει ελεύθερος χώρος, ακόμη και στους λόφους!

   Επισκέφτηκα τους ναούς στα χωριά Nyamata και Ntarama, όπου χιλιάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν. Κατευθύνθηκα νότια, προς το Huye, κι επισκέφτηκα το μνημείο γενοκτονίας στο χωριό Murambi. Εκεί μπορεί να δει κανείς σχεδόν χίλιους σκελετούς, που έχουν διατηρηθεί με ασβέστη στην τελευταία τους στάση. Μετά απ’ όλες αυτές τις τραγικές ιστορίες, σκεφτόμουν γι’ άλλη μια φορά πόσο τυχερός είμαι που γεννήθηκα απλά ένας άνθρωπος κι όχι Χούτου ή Τούτσι…

Απολαμβάνοντας τους χωματόδρομους κατά μήκος της όχθης της Λίμνης Kivu…

   Ως άνθρωπος, λοιπόν, ήταν εύκολο να ταξιδέψω ανά τη Ρουάντα και ν’ απολαύσω την ευχάριστη πλευρά της… Μπορούσα να διασχίσω το πανέμορφο Εθνικό Πάρκο του Δάσους Nyungwe και να παίξω στις ελκυστικές στροφές του μ’ εκείνες τις δυο ντίζες που πηγαίνουν από το γκάζι της μοτοσυκλέτας μου στο καρμπιρατέρ. Μπορούσα ν’ απολαύσω τις χωμάτινες διαδρομές και την καταπληκτική θέα στη Λίμνη Kivu. Είχα, όμως, μονίμως το τραγικό παρελθόν στο μυαλό μου…

Ναυπήγηση στη Λίμνη Kivu, τη μεγαλύτερη από τις πάμπολλες λίμνες της χώρας

   Αν κανείς καταφέρει να ξεπεράσει το παρελθόν, θα δει τη χώρα των χιλίων λόφων, όπως είναι γνωστή… Η Ρουάντα είναι γεμάτη καταπράσινους λόφους, που καλλιεργούνται μέχρι την κορυφή τους, εφόσον δεν υπάρχει αρκετός χώρος για την παραγωγή τροφής. Αυτή η μικροσκοπική χώρα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες της αφρικανικής ηπείρου. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, είναι ιδιαίτερα απολαυστικό ν’ ανεβοκατεβαίνει κανείς αυτούς τους λόφους από τους χωματόδρομους που τους διασχίζουν. Μια από τις αγαπημένες μου διαδρομές ήταν στο βορρά, γύρω από τις Λίμνες Ruhondo και Burera. Το τοπίο ήταν εντυπωσιακό! Αυτές οι λίμνες στα 1.900 μέτρα υψόμετρο είναι γεμάτες μικρά νησάκια με δάση. Αν μου έλεγε κανείς πως βρίσκομαι στα Highlands της Σκωτίας, δε θα είχα καμιά αμφιβολία!

Έτσι φτιάχνονται τα σανίδια σ’ αυτά τα μέρη!

Μπορείτε να δείτε το χάρτη με περισσότερες φωτογραφίες και ανταποκρίσεις στο: Live Trip Traveller

Αυτό είναι το trailer του ντοκιμαντέρ μου σχετικά με τις περιπέτειές μου στη Ρουάντα:

Αυτό είναι ολόκληρο το ντοκιμαντέρ μου σχετικά με τις περιπέτειές μου στη Ρουάντα: